بسم الله الرحمن الرحیم

رسول معظم اسلام می فرمایند: « لا   إیمان لمن لا أمانة له ولا دین لمن لا عهد له»  
ترجمه: کسی‌که امانت دار نیست ایمان ندارد و کسی که به عهد خود وفا نکند دین ندارد.
شدت و حدت روایات به قدریست که نیازی به ترجمه و توضیح بیشتری نیست. اما چرا به این تندی و با این شدت؟ با رذیله اخلاقی بدقولی و بد عهدی چه بلایایی بر سر فرد و جامعه میاید؟ چرا وفای به عهد مهم است؟ چرا عهد شکنی گناه کبیره است؟ چرا...؟     
بگذارید اینطور به قضیه نگاه کنیم. از دید مادی و زاویه نگاه معیشتی نتیجه بد عهدی اینهاست: فرض کنیم با کسی قراری گذاشته ایم برای ساعت 9. اما ما ساعت 12 سر قرار می رویم. نتیجه:      
1. بی احترامی به طرف مقابل: این خلف وعده نشان می دهد که ما برای دیگران ارزشی قائل نیستیم.
2. ایجاد کدورت و ناراحتی و کاسته شدن از محبت و دوستی طرف مقابل (اگر ان فرد دوستی باشد)        
3. سلب اعتماد: بر فرض اگر طرف مقابل هر کسی باشد( دوست یا غیر دوست) با این کارمان به او نشان داده ایم که فرد قابل اعتمادی نیستیم و نمی توان روی او حساب باز کرد. لذا فرد مقابل همیشه با احتیاط و گاه سوء ظن و نگرانی مراقب اعمال ما خواهد بود و دست آخر هم قطع رابطه( ولو این قطع رابطه نمود خارجی و عینی هم نداشته باشد)  
4. درغگو شنانخته شدن: حکایت ما حکایت چوپان دروغگو خواهد بود که هیچ کس سخن و قو و قرار او را به حساب راستگویی نخواهد گذاشت . ما را جدی نخواهد گرفت.     
5. دین مادی و معنوی به خسارتهایی که به دیگران وارد می کنیم و مشغول الذمه می شویم( از لحاظ پایمال کردن حق الناس):    
فرض کنیم فردی که با قرار گذاشته در همان سه ساعت تاخیر سه ساعت از کار خود کم گذاشته. بر فرض اگر او ساعتی 10000 هزار تومان درامد داشته( البته برای ساعات عمر قیمتی نمی توان گذاشت ارزش گذاری فرضی و حداقلی است) در این مدت 30000 هزار تومان از درآمد آن روز خود را از دست داده و ما به او مدیون خواهیم بود. اگر این سه ساعت را قرار بود که در کنار خانواده‌اش باشد و ما خانواده او را از این فرصت محروم کرده‌ایم. در اینصورت به چند نفر دیگر خواهیم بود چار که این حق و فرصت طبیعی دیگران را ضایع کرده و به باد داده‌ایم.      
6. ایجاد ناراحتی و استرسهای عصبی روحی: تصور کنید شما پشت چراغ قرمز ایستاده‌اید. چراغ راهنمایی از کار بیافتد. این انتظار چند ثانیه‌ای چقدر برایمان سخت خواهد بود(فلسفه زماندار کردن چراغ راهنمایی از این جهت است که رانندگان به خاطر نداشتن زمان دچار اضطراب و استرس نشوند و صبر و تحول خود را از دست ندهند)      
7. خیانت: در این گونه موارد ما دچار معصیت دیگری نیز می شویم با عنوان خیانت. چرا که شخص خائن از اعتماد دیگران سوء استفاده کرده و آنان را وادار به انجام کاری کرده‌ایم تا خودشان انتظارش را هم نداشتند و به نوعی در تله افتاده‌اند. چنانچه می دانستند ما چنین خصوصیتی داریم هیچگاه با قول و قرار انجام کاری را نمی‌گذاشتند.    
8. از دست دادن آبرو: چنین فردی آبرو و حیثیتش و شخصیتش به مرور زمان نزد دیگران کاسته خواهد شد و همه به او به چشم حقارت خواهند نگریست.
شاید اگر بخواهیم بشماریم چند ده مورد دیگر نیز می‌توان به فهرست اضافه کرد. اما اینها را گفتم تا بفهمیم گاهی نتیجه رفتارهای به ظاهر کوچک ما می تواند تبعات بسیار بدی داشته باشد که قابل جبران هم نباشد. حال تصور کنید کسی یا کسانی به آرمانی بزرگتر و قول و عهدی عظیمتر خیانت کنند؛ کاری که اصحاب پیامبر پس از رحلتش با اهداف رسالت و نبوت انجام دادند. انان به عهدی که با پیامبر داشتند خیانت کردند( حتی در زمان حیات حضرت نیز از این نمونه بد عهدیها و خیانتها بسیار در کتب تاریخی و روایی وارد شده) نتیجه آن ایجاد تفرقه و نزاعی بزرگ پس از رحلت پیامبر و انحراف اسلام از مسیر اصلی‌اش و ظلمی مضاعف که بر خاندان نبی اعظم اسلام رفت.

در اینجا از منظر ایات قران به عمق و عظمت این گناه خواهیم نگریست:   
الَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَیفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ(البقرة/27)

فاسقان کسانی هستند که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن، میشکنند؛ و پیوندهایی را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روی زمین فساد میکنند؛ اینها زیانکارانند.

  یا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِی الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیکُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ وَإِیای فَارْهَبُونِ(البقرة/40)

ای فرزندان اسرائیل! نعمتهایی را که به شما ارزانی داشتم به یاد آورید! و به پیمانی که با من بسته‌اید وفا کنید، تا من نیز به پیمان شما وفا کنم.( و در راه انجام وظیفه، و عمل به پیمانها) تنها از من بترسید!
 أَوَکُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَبَذَهُ فَرِیقٌ مِنْهُمْ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یؤْمِنُونَ(البقرة/100)

و آیا چنین نیست که هر بار آنها [=یهود] پیمانی (با خدا و پیامبر)بستند، جمعی آن را دور افکندند (و مخالفت کردند.) آری، بیشتر آنان ایمان نمی‌آورند.    
وَمَا وَجَدْنَا لِأَکْثَرِهِمْ مِنْ عَهْدٍ وَإِنْ وَجَدْنَا أَکْثَرَهُمْ لَفَاسِقِینَ(الأعراف/102)

و بیشتر آنها را بر سر پیمان خود نیافتیم؛ (بلکه) اکثر آنها را فاسق و گنهکار یافتیم!

  الَّذِینَ عَاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ ینْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا یتَّقُونَ(الأنفال/56)

همان کسانی که با آنها پیمان بستی؛ سپس هر بار عهد و پیمان خود را می‌شکنند؛ و (از پیمان شکنی و خیانت،) پرهیز ندارند.

  إِلَّا الَّذِینَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ثُمَّ لَمْ ینْقُصُوکُمْ شَیئًا وَلَمْ یظَاهِرُوا عَلَیکُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَیهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَّقِینَ(التوبة/4)

مگر کسانی از مشرکان که با آنها عهد بستید، و چیزی از آن را در حق شما فروگذار نکردند، و احدی را بر ضد شما تقویت ننمودند؛ پیمان آنها را تا پایان مدتشان محترم بشمرید؛ زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست دارد!( در این ایه شریفه خداوند متعال وفای به عهد را حتی اگر طرف عهد کافر هم باشد الزامی دانسته)

  کَیفَ یکُونُ لِلْمُشْرِکِینَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِینَ عَاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُوا لَکُمْ فَاسْتَقِیمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَّقِینَ(التوبة/7)

چگونه برای مشرکان پیمانی نزد خدا و رسول او خواهد بود (در حالی که آنها همواره آماده شکستن پیمانشان هستند)؟! مگر کسانی که نزد مسجد الحرام با آنان پیمان بستید؛ (و پیمان خود را محترم شمردند؛) تا زمانی که در برابر شما وفادار باشند، شما نیز وفاداری کنید، که خداوند پرهیزگاران را دوست دارد!

  وَإِنْ نَکَثُوا أَیمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَیمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ ینْتَهُونَ(التوبة/12)

و اگر پیمانهای خود را پس از عهد خویش بشکنند، و آیین شما را مورد طعن قرار دهند، با پیشوایان کفر پیکار کنید؛ چرا که آنها پیمانی ندارند؛ شاید (با شدت عمل) دست بردارند!( در این ایه شریفه عهد شکنی را از صفات ائمه کفر شمرده شده. صفتی که ویژگی بارز سران و سر سلسله کفر است)

  الَّذِینَ یوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا ینْقُضُونَ الْمِیثَاقَ(الرعد/20)

آنها(مومنان واقعی کسانی هستند) که به عهد الهی وفا می‌کنند، و پیمان را نمی‌شکنند...

  وَالَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَیفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ(الرعد/25)

آنها که عهد الهی را پس از محکم کردن می‌شکنند، و پیوندهایی را که خدا دستور به برقراری آن داده قطع می‌کنند، و در روی زمین فساد می‌نمایند، لعنت برای آنهاست؛ و بدی (و مجازات) سرای آخرت!

  وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ وَلَا تَنْقُضُوا الْأَیمَانَ بَعْدَ تَوْکِیدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَیکُمْ کَفِیلًا إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ(النحل/91)

و هنگامی که با خدا عهد بستید، به عهد او وفا کنید! و سوگندها را بعد از محکم ساختن نشکنید، در حالی که خدا را کفیل و ضامن بر (سوگند) خود قرار داده‌اید، به یقین خداوند از آنچه انجام می‌دهید، آگاه است!

  وَلَا تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِیلًا إِنَّمَا عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَیرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ(النحل/95)

و (هرگز) پیمان الهی را با بهای کمی مبادله نکنید (و هر بهایی در برابر آن ناچیز است!) آنچه نزد خداست، برای شما بهتر است اگر می‌دانستید.

  وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ حَتَّى یبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولًا(الإسراء/34)

و به مال یتیم، جز به بهترین راه نزدیک نشوید، تا به سر حد بلوغ رسد! و به عهد (خود) وفا کنید، که از عهد سؤال می‌شود!

  وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِی وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا(طه/115)

پیش از این، از آدم پیمان گرفته بودیم؛ اما او فراموش کرد؛ و عزم استواری برای او نیافتیم!

  وَلَقَدْ کَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لَا یوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَکَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا(الأحزاب/15)

(در حالی که) آنان قبل از این با خدا عهد کرده بودند که پشت به دشمن نکنند؛ و عهد الهی مورد سؤال قرار خواهد گرفت (و در برابر آن مسؤولند)!

  وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ(المعارج/32)

و آنها(مومنان حقیقیکسانی هستند) که امانتها و عهد خود را رعایت می‌کنند